नवदेहली। केन्द्रशासित क्षेत्रस्य लद्दाखस्य पूर्ण राज्यस्य आग्रहं कृत्वा बुधवासरे लेहनगरे हिंसक विरोधाः प्रवृत्ताः। छात्राः पुलिसैः सुरक्षाबलैः सह संघर्षं कृतवन्तः। ते भाजपा कार्यालये अग्निप्रहारं कृतवन्तः, पुलिसं प्रति शिलापातं कृतवन्तः, सीआर पीएफ वाहने च अग्निप्रहारं कृतवन्तः। एते छात्राः विगत १५ दिवसेभ्यः अनशनं कुर्वन्त्याः सामाजिक कार्यकर्ता सोनम वाङ्गचुक् इत्यस्य समर्थने विरोधं कुर्वन्तिस्म। हिंसायाःकारणात्अपूर्णमागधानां विरोधार्थं अद्य आन्दोलनकारिणः बन्दीकरणस्य आह्वानं कृतवन्तः आसन्। हिंसायाः अनन्तरं वाङ्गचुकः स्वस्य उपवासं भङ्गं कृतवान् यत् ‘लद्दाखस्य कृते एषः दुःखदः दिवसः अस्ति। वयं पञ्चवर्षेभ्यः शान्तिमार्गे गच्छामः। वयं उपवासं कृतवन्तः, लेहतः दिल्ली पर्यन्तं गतवन्तः। अद्य वयं शान्ति सन्देशस्य विफलतां पश्यामः। हिंसा, अग्निप्रहारः, अग्निप्रकोपः च अस्ति। अहं लद्दाखस्य युवानां पीढीं प्रति आह्वानं करोमि यत् एतत् मूर्खता निवारणं कुर्वन्तु। वयं स्मः।’ अस्माकं उपवासं भङ्ग्य विरोधान् स्थगयन् एतेषां माङ्गल्याः विषये अग्रिमः सभा अक्टोबर्-मासस्य ६ दिनाङ्के दिल्लीनगरे भविष्यति।’ जम्मू-कश्मीर-लद्दाख-देशयोः २०१९ तमे वर्षे केन्द्रशासितप्रदेशः कृतः यदा अनुच्छेदः ३७०, ३५ ए च निरस्तः अभवत्। तस्मिन् समये राज्यस्य स्थितिः सामान्या जातः चेत् पूर्णराज्यत्वं पुनः स्थापयितुं सर्वकारेण प्रतिज्ञा कृता आसीत्। सामाजिक माध्यमेन गति शीलता एकत्रिता : आन्दोलनकारिणः २४ सितम्बर् दिनाङ्के मंगलवासरे रात्रौ लद्दाखस्य बन्दीकरणस्य आह्वानं कृतवन्तः आसन्। ते सामाजिकमाध्यमानां उपयोगेन जनसमूहं संयोजितवन्तः, जनान् लेहहिल् काउन्सिलं प्राप्तुं आह्वानं च कृतवन्तः। एतस्य प्रभावः अभवत्, बहुसंख्याकाः जनाः आगताः। पुलिस-आन्दोलनकारिणां संघर्षः आन्दोलनकारिणः रोधयितुं लेहहिल् परिषदः सम्मुखे बैरिकेड्स् स्थापिताः। यदा आन्दोलनकारिणःअग्रेगतवन्तःतदापुलिसैः अश्रुवायुःप्रहारः, परन्तु जनसमूहः पुलिसवाहनं दग्धं, विध्वंसं च कृतवान्। राष्ट्रियसम्मेलनस्य नेता शेख बशीर अहमदः अवदत् यत्, ‘एतत् अतीव दुर्भाग्य पूर्णम् अस्ति। वयं मन्यामहे यत् २०१९ तमस्य वर्षस्य अगस्तमासस्य ५ दिनाज्र्स्य निर्णयः लेहस्य वा जम्मू-कश्मीरस्य वा जनानां कृते न स्वीकृतः। दुःखदं यत् अधुना एव जनाः विरोधं न कुर्वन्ति, अपितु स्वक्षेत्रस्य केन्द्रीयक्षेत्रं जातम् तदा आरभ्य एतस्य आग्रहं कुर्वन्ति। ते पञ्चम-अनुसूची-विधायक-शक्तयोः कार्यान्वयनस्य आग्रहं कुर्वन्ति स्म। यदा एताःआग्रहाःआसन् उपेक्षिताः केचन जनाः कार्यालये अग्निम् अयच्छन् हिंसायाः आश्रयं च कृतवन्तः इति कथ्यते, येन एतादृशी स्थितिः अभवत’ इति। राष्ट्रिय सम्मेलनस्य विधायकः तनवीर सादिकः अवदत् यत्, ‘अति दुःखदं यत् सर्वं अशुद्धरूपेण निबद्धं भवति। जम्मू-कश्मीरस्य यथा निबन्धनं क्रियते तथैव लद्दाखस्य निबन्धनं भवति। यद्यपि एतत् सत्यं तथापि वयं हिंसायाः निन्दां कुर्मः, आशास्महे च यत् दिल्ली नगरस्य केन्द्रसर्वकारः उपविश्य लद्दाखस्य जनानां सह वार्तालापं करिष्यति। वाङ्गचुक् शीघ्रं भङ्गं करोति, युवानां कृते आह्वानं करोति हिंसाम् अवरुद्ध्यताम्
हिंसायाः अनन्तरं सोनम वाङ्गचुक् इत्यनेन उक्तं यत्, ‘लद्दाखस्य कृते एषः दुःखदः दिवसः अस्ति। वयं पञ्चवर्षेभ्यः शान्तिमार्गे गच्छामः। उपवासं कृतवन्तः, लेहतः दिल्लीपर्यन्तं पादचारेण गतवन्तः। अद्य वयं शान्तिसन्देशं विफलं पश्यामः। हिंसा, गोलीकाण्डः, अग्निप्रहारः च भवति। अहं लद्दाखस्य युवानां पीढीं प्रति आह्वानं करोमि यत् एतत् निवारयन्तु। एतत् लद्दाख-प्रकरणस्य समर्थनं न भवति।’ एतेन स्थितिः अधिका भविष्यति।प्रशासनं प्रति आह्वानं करोमि यत् वयं अस्माकं उपवासं भङ्गयन्तः विरोधान् स्थगयन्तः स्मः। अनुच्छेद ३७० निरस्तीकरणानन्तरं लद्दाखनगरे विरोधाः प्रवृत्ताः। २०१९ तमस्य वर्षस्य अगस्त मासस्य ५ दिनाङ्के केन्द्रसर्वकारेण अनुच्छेदः ३७० निरस्तः कृतः, येन जम्मू-कश्मीरस्य पूर्णराज्यत्वस्य समाप्तिः अभवत्। तदनन्तरं जम्मू-कश्मीरं पृथक् केन्द्रशासितक्षेत्रं जातम्। लेह-कारगिलयोः विलयेन लद्दाखस्य निर्माणं जातम तदनन्तरं लेह-कारगिल्-नगरयोः जनाः राजनैतिकदृष्ट्या मताधिकारहीनाः इति अनुभवितुं आरब्धवन्तः। ते केन्द्रसर्वकारस्य विरुद्धं स्वरं उत्थापितवन्तः। विगतवर्षद्वये ते बहुवारं विरोधं कृतवन्तः, पूर्णराज्यत्वस्य, संवैधानिकसंरक्षणस्य च आग्रहं कृतवन्तः, स्वभूमिं, कार्याणि, विशिष्टपरिचयं च सुनिश्चित्य, यत् ते अनुच्छेद ३७० इत्यस्य अन्तर्गतं प्राप्नुवन्ति, अगस्त २०२४ तमे वर्षे गृहमन्त्री लद्दाख नगरे पञ्च नूतनानां मण्डलानां निर्माणस्य घोषणां कृतवान् केन्द्रीय गृहमन्त्री अमित शाहः २०२४ तमस्य वर्षस्य अगस्तमासस्य २६ दिनाङ्के लद्दाखक्षेत्रे पञ्च नवीनजिल्हानां निर्माणस्य घोषणां कृतवान्। नवजिल्हानां नाम ज़नस्कर, द्रास, शाम, नुबरा, चाङ्गथाङ्ग च भविष्यति नव मण्डलानां घोषणात् पूर्वं लद्दाखस्य केवलं द्वौ मण्डलौ आस्ताम् लेहः कारगिलः च। अधुना, एषा संख्या सप्तपर्यन्तं वर्धते। व्यवस्थां पुनः स्थापयितुं अतिरिक्तसैनिकाः नियोजिताः इति अधिकारिणः अवदन्। कारगिल् लोकतान्त्रिकमोर्चा नेता सज्जद कार्गिलिः ट्विट्टरे लिखितवान् यत् लेहनगरे यत् भवति तत् दुर्भाग्य पूर्णम्। कदाचित् शान्तिपूर्णं लद्दाखं अधुनासर्वकारस्य असफलकेन्द्रशासितप्रयोगस्य कारणेन निराशायाः असुरक्षायाःच अवस्थायां वर्तते। पुनः संवादं आरभ्य, बुद्धिपूर्वकं कार्यं कर्तुं, लद्दाखस्य राज्यत्वस्य, षष्ठानुसूचिकायाः च माङ्गं विलम्बं विना पूरयितुं च सर्वकारस्य दायित्वम् अस्ति। तत्सहकालं जनान् शान्तिं दृढतां च स्थापयितुं आह्वानं करोमि। लेह एपेक्स बॉडी तथा कारगिल् डेमोक्रेटिक एलायन्स् इत्येतयोः सदस्ययोः सह केन्द्रसर्वकारस्य लद्दाख प्रतिनिधिनां च मध्ये ६ अक्टोबर् दिनाङ्के वार्तायाः नूतनः दौरः निर्धारितः अस्ति। १० सेप्टेम्बर् दिनाज्रत् ३५ दिवसान् यावत् अनशनं कृतवन्तः १५ जनानां मध्ये द्वौ जनाः मङ्गलवासरे सायंकाले तेषां स्थितिः क्षीणतां प्राप्य चिकित्सालयं नीतः ततः परं एलएबी-सङ्घस्य युवापक्षः विरोधं बन्दं च आह्वयति स्म जलवायु कार्यकर्तासोनमवाङ्गचुक् इत्यस्य नेतृत्वे अयं अनशनः अस्मिन् क्षेत्रे प्रचलति आन्दोलनस्य भागः आसीत्। इदानींचतुःदिवसीयं वार्षिकं लद्दाख महोत्सवं बुधवासरे अन्तिमे दिने विशालविरोधानाम् कारणेन जातम्।